Ըստ Մովսես Խորենացու, Կողբափոր գավառը գտնվել է Գուգարաց նահանգի կազմում և հիմնվել է Մեծ Հայքի հյուսիսային սահմանները պաշտպանելու համար (Կողբը նույնականացվում է հայերեն կողպեք բառի հետ): Կողբը համարվում է հյուսիսային Հայաստանի ամենահին և ամենամեծ գյուղը, որի սահմանները Երվանդունիների ժամանակներից մինչև մեր օրերը գրեթե չեն փոփոխվել:

Չնայած առաջին գրավոր հիշատակությունն արվել է Մովսես Խորենացու կողմից 5-րդ դարում, բայց պատմական միջավայրի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ գյուղը գոյություն է ունեցել շատ ավելի վաղ ժամանակներից։ Այստեղ պահպանվել են դեռևս բրոնզեդարյան և հեթանոսական ժամանակաշրջանների կառույցների, կիկլոպյան ամրոցների ավերակների հետքեր։ Կողբի՝ տարածաշրջանի և Հայաստանի հնագույն բնակատեղի լինելու մասին են վկայում հազարամյակների հնություն ունեցող պատմական հուշարձանները, բնակատեղիները, դամբարանները և պեղված նյութերը։

Լինելով Կողբափոր գավառի կենտրոնը և գտնվելով բանուկ առևտրային ճանապարհների վրա, վաղ միջնադարում Կողբը հասել է զարգացման բարձր մակարդակի: Հետագայում՝ 7-13-րդ դարերում մի քանի անգամ նվաճվել է նախ արաբների, այնուհետև սելջուկներկ և մոնղոլ-թաթարների կողմից: Հետագայում այս տարածաշրջանն ընդգրկվել է Պարսկաստանի, այնուհետև Վրաց թագավորության կազմում: 1801թ-ից, Վրաստանի կազմում միացել է Ռուսաստանին:

19-րդ դարավերջին, ազգագրագետ, բանահավաք Մակար եպիսկոպոս Բարխուդարյանցը Կողբի մասին գրում է` «…Կողբ գյուղի բնակիչք տեղափոխված են Արարատյան նահանգի Կողբ գյուղից, վասն որո պահած են միևնույն գյուղանունը»:

Մինչև 1920թ Կողբը գտնվել է Ռուսական Կայսրության Ելիզավետապոլի նահանգի Ղազախի գավառի կազմում, իսկ Խորհրդային իշխանության հաստատումից հետո` մինչև 1937թ-ը Դիլիջանի և Իջևանի շրջանների կազմում: Հետագա տասնամյակներում, մինչև Տավուշի մարզի կազմավորումը, գտնվել է Նոյեմբերյանի շրջանի կազմում:

Կողբ համայնքը գտնվում է Հայաստանի Հանրապետության հյուսիս-արևելքում` Տավուշի մարզի նախկին Նոյեմբերյանի տարածաշրջանում՝ Երևան - Իջևան - Վրաստանի սահման միջպետական մայրուղու վրա: Հեռավորությունը մայրաքաղաքից 195 կմ է, մարզկենտրոն Իջևանից՝ 60, Բագրատաշենի սահմանային անցակետից՝ 20, Այրում երկաթուղային կայարանից՝ 17։ Համայնքը տեղակայված է ծովի մակերևույթից 500-1950 մ բարձրության վրա՝ Գուգարաց լեռնաշղթայի լեռնաբազուկներին, Կողբ, Ոսկեպար և Դեբեդ գետերի ջրահավաք ավազաններում։ Սահմանակից է Նոյեմբերյան, Այրում, Շնող, Հաղպատ համայնքներին, ինչպես նաև հյուսիսից՝ Վրաստանին, իսկ արևելքից՝ Ադրբեջանին:

Համաձայն ««Վարչատարածքային բաժանման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության 2016 թ. հունիսի 17-ի № 100-Ն օրենքի Կողբ համայնքի մեջ ընդգրկվել են Կողբ և Զորական բնակավայրերը:

Զորականը նախկին Նոյեմբերյանի շրջանի Քորփլու (Հոկտեմբեր) գյուղն է, որի ներկայիս բնակիչները Նոյեմբերյանի շրջան են  տեղափոխվել 1988թ դեկտեմբերին Ադրբեջանի Շամխորի շրջանի նախկին Չարդախլու գյուղից և բնակեցվել Քորփլու գյուղի տարածքում:

Ռելիեֆը լեռնային է և բնութագրվում է խիստ կտրտվածությամբ և լանջերի դիրքադրությունների փոփոխությամբ: Լեռնալանջերն անտառապատ են: Անտառկազմող ծառատեսակներն են հաճարենին, կաղնին, բոխին, ղաժին, լորենին, հացին, թխկին, փռշնին և այլ ծառատեսակներ: Թփերից առավելապես հանդիպում են հոնին, սզնին, մասրենին, զկռենին, մոշենին, ցախակեռասը, կծոխուրը:

Համայնքն ունի ընդարձակ ալպյան արոտավայրեր և խոտհարքներ:

Կողբ գետի ձախ ափին ձգվում է Կոզմանի, իսկ աջին Ոսկեպարի լեռնաշղթաները, որոնց լեռնաբազուկները արևելյան ուղղությամբ իջնում են Կողբագետի ստորին հովիտի ուղղությամբ: Հանածոներից տարածված են կրաքարերը, տուֆը, կան ավազի, ցեոլիտի, ֆելզիտի, բազալտի, պղնձի և երկաթի պաշարներ:

Ինչպես ողջ հայկական բարձրավանդակը, համայնքի տարածքը գտնվում է սեյսմիկ ակտիվ գոտում, որի մասին գրել են նաև միջնադարի պատմիչները: Կիրակոս Գանձակեցու վկայությամբ 1119 թ երկրաշարժից ավերվել է Մշկավանքը: Մեր ժամանակներում ուժգին երկրաշարժեր են գրանցվել 1988 և 1997 թվականներին:

Կողբի կլիման մեղմ է և աչքի է ընկնում չափավոր տաք ամառներով ու չափավոր ցուրտ ձմեռներով: Վեգետացիոն շրջանի տևողությունը մոտ 210 օր է: Տարեկան տեղումների միջին քանակը 550-600 մմ է:

Կողբ համայնքի առկա բնակիչության թիվը 5988 է (որից՝ 4889-Կողբ, 1099-Զորական), ընդհանուր 1617 ընտանիք (որից՝ 1286՝ Կողբ, 331՝ Զորական): Համայնքում գործում է 3 միջնակարգ դպրոց, 3 մանկապարտեզ՝ (2-ական՝ Կողբ, 1-ական Զորական):

Ստորև բերված աղյուսակում ներկայացված են համայնքի ժողովրդագրական ընդհանուր ցուցանիշները՝

Համայնքում գործում են մշակութի կենտրոն, որտեղ տեղակայված են Կողբի թանգարանային ցուցանմուշների սրահը, գործում են թատրոն և տիկնիկային թատրոն, ինչպես նաև մարզական և մշակութային խմբակներ: Համայնքում գործում են երաժշտական և գեղարվեստի դպրոցներ, բժշկական ամբուլատորիա, փայտամշակման ձեռնարկություններ, հացաբուլկեղենի արտադրամաս: Փոքր հզորությամբ աշխատում է պտուղ-հատապտուղների պահածոների «Անտառի բարիք» արտադրամասը:

Բնակչությունն ապահովված է մի շարք ծառայություններով՝ առկա են ավելի քան 80 կենցաղային սպասարկման և առևտրային կետեր:

Խմելու ջրով ապահովված է գյուղացիական տնտեսությունների մոտ 95%-ը, սակայն ներքին ցանցը խիստ մաշված է վերանորոգման կարիք ունի:

Գործում են փոստը և հեռախոսացանցը:

Մասամբ առկա է փողոցային լուսավորության համակարգ:

Վերջին տարիներին Կողբում կառուցվել են երկու նոր սրբավայրեր՝ Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ մատուռը և Սբ. Հովհաննես եկեղեցին: